Εβδομάδα οδικής ασφάλειας – η σημασία της όρασης στην οδήγηση
Στη Μεγάλη Βρετανία, η εβδομάδα 18-24 Νοεμβρίου είναι αφιερωμένη στην οδική ασφάλεια (road safety week) και στην ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους τρόπους οδηγικής συμπεριφοράς και την πρόληψη των οδικών ατυχημάτων.
Πολλοί παράγοντες συμμετέχουν στον αυξημένο, δυστυχώς, αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων στη χώρα μας, όπως η υποδομή του οδικού δικτύου / περιβάλλοντος (π.χ. οδόστρωμα, σήμανση, φωτισμός), ο τεχνικός εξοπλισμός και η μηχανολογική κατάσταση των οχημάτων, ο έλεγχος του «οδικού μηχανισμού» (π.χ. επιτήρηση, αστυνόμευση, πρόληψη, περίθαλψη). Ο ανθρώπινος παράγοντας (οδηγοί, πεζοί), όμως, αποτελεί αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο.

Αν και η οδήγηση λαμβάνει χώρα σε ένα πολυσύνθετο περιβάλλον, οι ικανότητες όρασης του οδηγού, η ευκρίνεια, το λειτουργικό οπτικό του πεδίο και η αντίληψη βάθους και κίνησης, καθορίζουν σε μεγάλο ποσοστό την ανίχνευση και αναγνώριση των «αντικειμένων» που τον ενδιαφέρουν (π.χ. σήματα της τροχαίας, άλλα οχήματα, πεζοί), τον προσανατολισμό του στο χώρο και την αποφυγή πιθανών εμποδίων. (1) Eίναι αδιαμφισβήτητο, επομένως, ότι η όραση του οδηγού αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα για την ασφαλή οδήγηση και για αυτό το λόγο οφείλουμε ως οδηγοί να εξασφαλίζουμε ΠΑΝΤΑ την καλύτερη όραση.

Μάλιστα μελέτες που εκπονήθηκαν στο Πανεπιστήμιο Κρήτης έδειξαν ότι η σοβαρότητα των ατυχημάτων συσχετίζεται με το επίπεδο φωτισμού των δρόμων: το 25% των νυχτερινών οδικών ατυχημάτων σε δρόμους που δεν είναι φωτισμένοι είναι θανατηφόρα. Αυτό το ποσοστό είναι τουλάχιστον 3 φορές υψηλότερο σε σχέση με τα ατυχήματα που συμβαίνουν σε δρόμους με φωτισμό.(2) Σημαντική επιβεβαίωση για τα παραπάνω αποτελεί το γεγονόςότι η ίδια αναλογία παρατηρείται και στη Μ. Βρετανία, η οποία παρουσιάζει τη μικρότερη συχνότητα θανατηφόρων ατυχημάτων στην ΕΕ.

Υπάρχουν ισχυρά φυσιολογικά αίτια για αυτή την παρατήρηση: η επεξεργασία των οπτικών πληροφοριών σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού δεν πραγματοποιείται αποκλειστικά από τα «γρήγορα» κωνία, τους φωτοϋποδοχείς της όρασης που εξασφαλίζουν γρήγορες αποκρίσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά από τα ραβδία που παρουσιάζουν αργές αντιδράσεις. Ως αποτέλεσμα, οι αργοί οπτικοί χρόνοι αντίδρασης απαιτούν μεγαλύτερες αποστάσεις για την ακινητοποίηση των οχημάτων και καταλήγουν σε ισχυρότερες συγκρούσεις στην περίπτωση ατυχήματος.(3) 

Επιπλέον, είναι αποδεδειγμένο ότι λόγω της αύξησης του μεγέθους της κόρης του οφθαλμού, στο σούρουπο και σε δρόμους χωρίς φωτισμό, η επίδραση οποιουδήποτε μη διορθωμένου διαθλαστικού σφάλματος (μυωπίας, υπερμετρωπίας, αστιγματισμού) στην όραση είναι πολύ μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα η ανίχνευση πιθανών κινδύνων να είναι ακόμα δυσκολότερη. Ταυτόχρονα, ο οδηγός εκτίθεται συνεχώς στα φώτα των επερχόμενων οχημάτων που προκαλούν θάμβος στην όραση, κούραση και περαιτέρω μείωση των αντανακλαστικών του. 
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι ίδιοι οι οδηγοί δε γνωρίζουν ότι η όρασή τους είναι μειωμένη και τα αντανακλαστικά τους επιβραδύνονται σημαντικά κατά την οδήγηση σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού, ενώ συνηθίζουν να οδηγούν με μεγαλύτερη ταχύτητα στους δρόμους που παρουσιάζουν μειωμένη κίνηση το βράδυ..

Προστατέψτε τον εαυτό σας, την οικογένειά σας και τους συνανθρώπους σας,  εξασφαλίζοντας την καλύτερη διόρθωση της όρασής σας κατά την οδήγηση. Ενημερωθείτε από τους ειδικούς που θα σας βοηθήσουν να επιλέξετε τους καταλληλότερους φακούς στα γυαλιά οράσεως και ηλίου.

Βιβλιογραφία
1. Plainis S, Murray IJ and Charman WN (2005). The role of retinal adaptation in night driving. Optometry and Vision Science, 82 (8): 682-8. 

2. Plainis S, Murray IJ and Pallikaris IG (2006). Road traffic casualties: understanding the night-time death toll, Injury Prevention, 12: 125-128

3. Plainis, S. and Murray, I.J. (2002). Reaction times as an index of visual conspicuity when driving at night. Ophthalmic & Physiological Optics, 22: 409-415.

Ο Σωτήρης Πλαΐνης είναι επιστημονικός συνεργάτης του Εργαστηρίου Οπτικής και Όρασης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και Eπίτιμος Λέκτορας στο University of Manchester και Επισκέπτης-Ερευνητής στο Aston University, UK. Αποτελεί ιδρυτικό μέλος των διατμηματικών προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης "Οπτική και Όραση" και "Εγκέφαλος & Νους" και Fellow του International Society for Contact Lens Research (ISCLR) και του British Contact Lens Association (BCLA). Από το 2015 αποτελεί διεθνή αξιολογητή αθλητών με αναπηρία όρασης. Είναι συνιδιοκτήτης του Optical House στο Ηράκλειο Κρήτης.